Gdy na półkuli północnej rozpoczyna się zima, Kościół Chrystusowy zaczyna świętować “wspaniałą, trzydniową Paschę”. Te słowa Typikonu Kościoła prawosławnego – zbioru zasad opisujących, w jaki sposób należy celebrować nabożeństwa – współcześni rosyjscy prawosławni komentatorzy tłumaczą w następujący sposób:

Święto Narodzenia Chrystusa jest jednym z dwunastu głównych świąt Kościoła. Jednak żadne z tych świąt nie jest obchodzone przez Kościół tak uroczyście, jak święto Narodzenia Chrystusa. Nazywane jest Paschą: wspaniałą trzydniową Paschą (Pascha, nie jest jednym z dwunastu głównych świąt Kościoła prawosławnego. W prawosławnej Tradycji, święto Zmartwychwstania jest ponad wszystkimi świętami, tak jak mówi o tym 8 pieśń kanonu Paschy – „święto świąt, uroczystość uroczystości”).

W starych edycjach Typikonu, podobnie jak święto chwalebnego Zmartwychwstania Chrystusa, uroczystość Narodzenia Pańskiego nazywana jest Paschą. To podkreśla ścisłą zależność z tajemnicą naszego zbawienia i wyzwolenia z grzechu i śmierci; tajemnicę, którą Kościół ogłasza w swoim dogmatycznym nauczaniu i z którą prowadzi nas do bezpośredniego kontaktu duchowego poprzez nabożeństwa i sakramenty.

Nabożeństwa Bożego Narodzenia, oficjalnie nazywanego Narodzeniem w ciele Pana Boga i Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa, są świadomie wzorowane na nabożeństwach paschalnych. 40 dniowy post, przedświąteczne przygotowania, królewskie godziny kanoniczne z czytaniami proroctw, listów i fragmentów Ewangelii, hymny wigilii święta i następującej po nich wieczornej liturgii św. Bazylego Wielkiego. Jest też całonocne czuwanie ukoronowane kanonem jutrzni. Po liturgii św. Jana Chryzostoma w dniu święta celebracja jest kontynuowana aż do jej wypełnienia w dniu Spotkania Pańskiego czterdzieści dni później. W centrum okresu świątecznego pozostaje „Święto Światła”, Epifania, oficjalnie nazywana przez Kościół prawosławny Świętem Objawienia Pana Boga i Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa.

Na podstawie tekstów liturgicznych możemy zauważyć zależność Bożego Narodzenia i Epifanii z Wielkanocą, Paschą Chrystusowej śmierci i zmartwychwstania. Narodziny i Chrzest Pana są w bezpośredniej relacji z Jego śmiercią i zmartwychwstaniem. Urodził się, aby umrzeć. Został ochrzczony po to, by powstać z martwych. Harmonia tych wydarzeń jest wręcz przytłaczająca. Piękno tego jest niemal większe, niż wierzący mógłby znieść.

Dzisiaj na drzewie wisi Ten, który na wodach ziemię zawiesił. Na króla aniołów zakładana jest korona cierniowa. W szatę hańby przyobleczony jest Ten, Który niebo przyodziewa obłokami. Policzkowany jest Ten, który w Jordanie uwolnił Adama. Gwoździami przybity jest Oblubieniec Kościoła. Włócznią przebity jest Syn Dziewicy. Kłaniamy się cierpieniom Twym, Chryste. Kłaniamy się cierpieniom Twym, Chryste. Kłaniamy się cierpieniom Twym, Chryste. Okaż nam Twe chwalebne Zmartwychwstanie!
(Stichera śpiewana na jutrzni oraz dziewiątej godzinie kanonicznej w Wielki Piątek- tłum. ks. Henryk Paprocki.)

Dzisiaj rodzi się z Dziewicy Ten, który w dłoni trzyma całe  stworzenie, owinięty jest w pieluszki jak każdy człowiek Ten, który ze swej istoty jest niedotykalnym Bogiem, w żłobie spoczął Ten, który umocnił niebiosa  słowem na początku, z piersi karmiony jest mlekiem Ten, który na pustyni zesłał ludowi deszcz manny, mędrców przyzywa Oblubieniec Kościoła, ich dary przyjmuje Syn Dziewicy. Kłaniamy się narodzinom Twoim Chryste, kłaniamy  się narodzinom Twoim Chryste, kłaniamy się narodzinom Twoim Chryste, okaż nam i Twoje Boże Objawienie!
(Stichera na szóstej godzinie kanonicznej w wigilię Narodzenia Chrystusa- tłum. ks. Henryk Paprocki.)

Jezus leżał jako niemowlę w grocie za panowania cesarza Augusta, po to by mógł leżeć w grobie za panowania Poncjusza Piłata. Był ścigany przez Heroda po to, by mógł być pojmanym przez Kajfasza. Został pogrzebany w chrzcie po to, by mógł zejść do śmierci przez Krzyż. Magowie oddali mu pokłon po to, by całe stworzenie mogło Go wychwalać w Jego zwycięstwie nad śmiercią. Pascha Jego Krzyża została przygotowana przez Paschę Jego Przyjścia. Pascha Jego Zmartwychwstania została zapoczątkowana przez Paschę Jego Wcielenia. Pascha Jego wychwalenia została przepowiedziana przez Paschę Chrztu. Właśnie to chrześcijanie świętują co roku – to, co o. Aleksander Schmemann jako pierwszy nazwał “zimową Paschą”.

Thomas Hopko – amerykański ksiądz prawosławny, były wykładowca i dziekan Seminarium św. Włodzimierza w Crestwood, autor popularnych audycji radiowych.

Niniejszy tekst to jeden z rozdziałów książki “The Winter Pascha – Readings for the Christmas-Epiphany Season”.

tłum. ks. Paweł Cecha